Herdenking 15 maart 2015, 4 jaar oorlog in Syrië
Het is voor mij een eer om u hier bij Amnesty toe te spreken. Het mensenrechtenhuis. Een plek om voor mensenrechten op te komen. Maar ook een plek om stil te staan bij mensenrechtenschendingen en slachtoffers.
Ter voorbereiding van deze toespraak ging ik op zoek naar het laatste nieuws op de website van het Amnesty hoofdkantoor in Londen. Ik trof daar een bizar bericht.
Syrië wordt donker: 83% van de lampen zijn uit na vier jaar crisis.
Een satellietfoto gemaakt op 800 kilometer boven de aarde laat zien dat 83% van de lampen uit zijn. In Aleppo brandt bijna helemaal geen licht meer. 97% van het licht is daar uit. Het is donker in Syrië.
Al heel lang staat Syrië bij Amnesty op de mensenrechtenagenda. Vele dikke rapporten heb ik zien langskomen over schendingen van de mensenrechten onder het regime van Assad en eerder onder het regime van zijn vader. Verhalen heb ik gehoord en gelezen van vluchtelingen die hier in Nederland bescherming kwamen zoeken. Verhalen van onderdrukking, martelingen en verdriet.
Vandaag zijn we bijeen om de slachtoffers te herdenken van vier jaar oorlog.
Al weer vier jaar lang verliezen mensen hun leven, hun geluk. Het gaat om de ergste humanitaire crisis van de 21e eeuw. Ruim 200.000 mensen zijn gedood. [1] Elf miljoen [2] mensen hebben noodgedwongen hun huizen moeten verlaten. [3] Drie miljoen kinderen kunnen niet naar school. Bijna vier miljoen mensen zijn het land ontvlucht. Volgens de UNHCR is er voor 380.000 mensen hervestiging nodig. En achter die cijfers schuilen mensen. 200.000 mensen is 200.000 keer één mens met familie, vrienden, een mens met een verhaal, een leven.
En terwijl ik hier cijfers noem kunnen we nog nauwelijks echt een schatting maken van de precieze omvang, de oorlog is immers nog niet voorbij, journalisten en mensenrechtenactivisten kunnen hun werk in Syrië niet doen, de doden zijn nog niet geteld, laat staan dat we hun namen weten.
Ik had graag woorden van troost en hoop gesproken.
Maar ik val er stil van, stil van het weggevallen licht, stil van het vele verdriet, de pijn om het verlies van dierbaren. De angst voor wat nog komen gaat. En de spanningen en de zorgen die onvermijdelijk het dagelijkse leven voor veel vluchtelingen bepalen.
Maar laat ik toch een paar dingen proberen te zeggen.
- Het raakt me om te zien met hoeveel moed en doorzettingsvermogen veel Syriërs hier in Nederland hun uiterste best doen om hun leven overeind te houden en als het even kan ook nog iets te doen voor de mensen in Syrië. Die veerkracht, dat doorzettingsvermogen, dat geeft hoop en vertrouwen.
- Vorig jaar bracht een overgelopen militaire fotograaf 55.000 foto’s van dode en mishandelde gevangenen in veiligheid. U weet het waarschijnlijk allemaal. De man is bekend onder de codenaam Caesar. Hij smokkelde een laptop met beeldmateriaal het land uit. Deze foto’s zijn nu door de oppositie online gezet in de hoop dat iemand de mensen herkent en kan zeggen hoe ze heten. Hoe gruwelijk ook: dat geeft hoop. Mogelijk kan het beeldmateriaal straks dienen als bewijs voor een aanklacht tegen Assad wegens misdaden tegen de menselijkheid. En kunnen de beulen worden gestraft.
- Maar misschien nog wel belangrijker: misschien krijgen deze slachtoffers, deze mensen straks weer een naam, en daarmee een stukje van hun menselijke waardigheid terug.
- In Syrië nemen iedere dag medici, hulpverleners, leraren en anderen enorme risico’s om buren geliefden en willekeurige anderen te helpen. En in vluchtelingenkampen organiseren Syrische vluchtelingen scholen en medische zorg.
- In de duisternis van Aleppo gaat dokter Hassan door met opereren. [4] Zijn collega’s schijnen hem bij met het licht van hun mobiele telefoon.
We mogen hen niet alleen laten. We mogen de hoop niet opgeven.
Uiteindelijk zal de vrede het van de oorlog winnen en uiteindelijk zal het recht zegevieren. En met dat in gedachten blijven we er bij de Nederlandse overheid op aandringen om Syrische vluchtelingen ruimhartig op te vangen. [5] Er moeten meer plaatsen voor hervestiging worden aangeboden. Europa moet zich serieus inzetten om mensen uit de wankele bootjes op de Middellandse Zee te redden. Er moeten veilige vluchtroutes worden aangeboden.
En we gaan door met het registreren en schrijven over de mensenrechtenschendingen. We noteren alles. We analyseren de satellietfoto’s, we bewaren de foto’s van slachtoffers, we gaan op zoek naar hun namen, de rapporten van mensenrechtenorganisaties in Syrië en daarbuiten zullen blijven komen. We gaan door met het voeren van acties voor gevangen zoals Mazen Darwish, Hani al Zitani en Hussein Gharir [6] en we gaan door met het opschrijven van verhalen. [7] Al die verhalen zullen bijdragen aan waarheidsvinding en ooit wordt de waarheid over deze oorlog bekend. Dat idee geeft hoop dat ooit recht zal worden gedaan.
Ik begon met het donker en ik wil eindigen met het licht. Een van de symbolen van Amnesty is de brandende kaars. De kaars symboliseert de hoop, het leven.
Een oud Chinees gezegde verwoordt de boodschap van Amnesty: het is beter een kaars te ontsteken dan de duisternis te vervloeken.
Onderteken daarom de petities op de Amnesty website [8]:
Laat het licht in Syrië weer branden.
[1] 2014 was het dodelijkste jaar: 76.000 doden.
[2] Syrië had in 2010 20.87 miljoen inwoners, in 2014: 17.65 miljoen.
[3] Vier van de vijf Syriërs leven onder de armoedegrens. De levensverwachting is met ruim twintig jaar gedaald.
[4] In Aleppo waren in 2011 2500 artsen, in 2015 nog 100.
[5] https://www.facebook.com/amnestynl/photos/a.120137994960.96282.57729029960/10152851560874961/?type=1&theater
[6] https://www.amnesty.nl/actiecentrum/acties/schrijfactie-maart-syrie-mensenrechtenverdedigers-willekeurig-opgepakt
[7] AI: Hardship, hope and resettlement: de verhalen van vluchtelingen in Libanon, Turkije en Jordanië.
[8] https://www.amnesty.org.uk/actions/syria-crisis-turn-lights-back-four-years-aleppo
I call on world leaders to urgently take action to:
- Boost the humanitarian response in Syria – fully fund the aid response and ensure refugees seeking safety find asylum, including through increased resettlement for the most vulnerable
- Stop attacks on civilians – send an unequivocal message to parties to the conflict that attacks on civilians and blocks to aid will not be tolerated
- Prioritise a political solution with human rights at the heart: a halt to the suffering can only be achieved if negotiations include safeguards to ensure respect for international humanitarian and human rights law